MUHASEBE VE FİNANSMAN - 0-9 GİDER ÇEŞİTLERİ

0-9- GİDER ÇEŞİTLERİ: -Gider çeşitleri hesapları, mal ve hizmet üretiminde katlanılması gereken maliyetlerin bünyesindeki harcama çeşitlerini ifade eder. Bu hesaplar, kuruluşların bünyelerine uygun bir biçimde detaylandırılır. Gider çeşitleri hesaplarının sabit, değişken ve yarı değişken olarak gruplandırılması mümkündür. Gruplar içindeki gider çeşitlerinin sabit, değişken ve yarı değişken biçiminde ayırımı işletmelerin kendi ihtiyaç ve insiyatiflerine bırakılmıştır. Gider çeşitleri hesaplarının kodlanmasında aşağıda belirtilen sınıflama esas alınmıştır. Gider hesapları grupları : 0- İlk madde ve malzeme 1- İşçi ücret ve giderleri 2- Memur ücret ve giderleri 3- Dışardan sağlanan fayda ve hizmetler 4- Çeşitli giderler 5- Vergi, resim ve harçlar 6- Amortismanlar ve tükenme payları 7- Finansman giderleri 0 - İlk Madde ve Malzeme Giderleri Mal ve hizmetlerin üretilmesini, işletme faaliyetlerinin devamlılığını sağlamak amacıyla tüketilen her türlü direkt ilkmadde ve malzeme, endirekt malzeme ve üretimle ilgili dışarıyla yaptırılan işleri kapsar. 1- İşçi Ücret ve Giderleri İşletme faaliyetlerini yürütmek, üretim ve hizmetleri gerçekleştirmek amacıyla çalıştırılan işçiler için tahakkuk ettirilen, (Esas işçilik, fazla mesai, üretim primleri, ikramiyeler, yıllık izin ücretleri, S.Sigorta işveren primi, gece primi, hafta tatili ve genel tatil ücretleri, her türlü sosyal yardımlar ve işçilere ait diğer giderler gibi) her türlü tutarları kapsar. 2- Memur Ücret ve Giderleri İşletme faaliyetlerini yürütmek, üretim ve hizmetler i gerçekleştirmek amacıyla çalıştırılan aylıklı yönetici, memur, büro personeli v.b. için tahakkuk ettirilen her türlü tutarları kapsar. 3- Dışardan Sağlanan Fayda ve Hizmetler İşletme faaliyetlerini yürütmek, üretim pazarlama ve diğer hizmetleri gerçekleştirmek amacıyla dışardan sağlanan fayda ve hizmetler (elektrik, su, gaz bakım ve onarım, haberleşme, nakliye ile diğer fayda ve hizmetler) için yapılan giderleri kapsar. 4- Çeşitli Giderler Yukarıda belirtilen giderler dışında, işletme faaliyetlerini sürdürmek için yapılması gerekli olan giderleri kapsar. Sigorta giderleri, kira giderleri, yolluk giderleri, dava icra ve noter giderleri, iştirak payı ve aidat giderleri, çeşitli giderler gibi giderler bu grupta yer alır. 5- Vergi, Resim ve Harçlar Mevzuat gereğince tahakkuk ettirilen gider niteliğindeki vergi, resim ve harçları kapsar. 6- Amortismanlar ve Tükenme Payları Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ile, özel tükenmeye tabi varlıklar için ayrılan amortisman giderleri ile tükenme paylarını kapsar. 7- Finansman Giderleri İşletmenin gerek yatırım gerekse işletme sermayesi ihtiyacını karşılamak üzere yaptığı kısa veya uzun vadeli borçlanmaların faiz, komisyon ve kur farklarını kapsar. Gider Çeşitleri Hesaplarının İşleyişi Eş zamanlı kayıt yöntemini uygulayan işletmeler, giderler tahakkuk ettikçe ilgili fonksiyonel gider farklarına kaydedilirken, aynı anda yardımcı defterlerdeki söz konusu çeşit hesaplarına da kaydedilir. Gider çeşitlerinin izlendiği yardımcı defter kayıtlarının gider yerlerini de gösterecek biçimde tutulması esastır. 10-99 GİDER YERLERİ Gider yeri, üretim ve hizmetlerin yapıldığı ve maliyetlerin oluştuğu, örgütün bir birimini ya da birim içindeki bir yeri ifade eder. Giderlerin planlanması, kontrol edilmesi ve bu giderlerin dengeli bir biçimde toplanıp dağıtılmasını sağlar. Gider yerlerinin saptanmasında genellikle kuruluşların organizasyon şeması esas alınır. Gider yerleri aşağıdaki gibi bölümlenir. - Esas üretim gider yerleri - Yardımcı üretim gider yerleri - Yardımcı hizmet gider yerleri - Yatırım gider yerleri - Üretim yerleri yönetimi gider yerleri - Araştırma ve geliştirme gider yerleri - Pazarlama, satış ve dağıtım gider yerleri - Genel yönetim gider yerleri. Gider yerlerinin bölümlenmesinde yukarıda verilen gider yerleri gruplanması esas olmakla beraber, kuruluşların işletme faaliyet alanı ile faaliyetin teknolojik akımına uygun olarak açılacak gider yerleri, bu verilen ana grup başlıkları altında yer alabilir. 7/B SEÇENEĞİNDE MALİYET HESAPLARI Ek mali tablo düzenleme zorunda olmayan ticaret işletmeleri, küçük hizmet işletmeleri ve küçük üretim işletmelerinden isteyenler, giderlerin izlenmesinde bu seçeneği uygular. Bu uygulamada; giderler defter-i kebir de maliyet dönemi boyunca çeşit esasına göre izlenir. Maliyet çıkarma dönemlerinde, söz konusu giderler gider dağıtım tablosu aracılığıyla fonksiyonlarına dönüştürülerek ilgili gider yerlerine ve hizmet veya mamul maliyetlerine veya sonuç hesaplarına aktarılır. Gider çeşitlerinin fonksiyonlarına dönüştürülmesinde ve ilgili gider yerlerine yüklenmesinde, işletmeler isterlerse gider çeşidi hesaplarından ilgili gider yerlerine ve fonksiyonel gider hesaplarına aktarmalar yapılmasını gerektirecek kayıt düzenini seçerler. İsterlerse, eş zamanlı kayıt düzenini bu seçenek içinde kullanarak, yardımcı defterlerde fonksiyonel gider hesaplarını ve gider yerlerini izleyebilirler. Bu suret ile gider çeşitleri tahakkuk ettikçe ilgili defter-i kebir hesaplarında izlenirken; aynı anda yardımcı defterlerde fonksiyonlarına göre izlenip eş zamanlı olarak gider yerlerine aktarılabilir. 7/B seçeneğinde işletmeler 79 No.lu gruptaki maliyet hesaplarını kullanır. Bu uygulamada maliyet hesap grupları aşağıdaki gibi bölümlenir: 79 GİDER ÇEŞİTLERİ 790- İlk Madde ve Malzeme Giderleri 791- İşçi Ücret ve Giderleri 792- Memur Ücret ve Giderleri 793- Dışardan Sağlanan Fayda ve Hizmetler 794- Çeşitli Giderler 795- Vergi, Resim ve Harçlar 796- Amortismanlar ve Tükenme Payları 797- Finansman Giderleri 798- Gider Çeşitleri Yansıtma Hesapları 799- Üretim Maliyet Hesabı Hesapların İşleyişi : Giderler tahakkuk ettikçe dönem boyunca 790-797 No.lu çeşit esasına göre bölümlenmiş ilgili gider hesaplarının borcuna kaydedilir. Üretim ve Hizmet işletmelerinde, maliyet çıkarma dönemlerinde düzenlenen gider dağıtım tablosu sonucuna göre fonksiyonlarına ve gider yerlerine göre gruplanan çeşit hesaplarının toplam tutarı, “798- Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı” alacağı ile “799- Üretim Maliyet Hesabı”na ve “630- Araştırma ve Geliştirme Giderleri”, “631- Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri”, “632- Genel Yönetim Giderleri”, “66- Finansman Giderleri” grubunun ilgili hesabına, “680- Çalışmayan Kısım Gider ve Zararları” hesaplarının ilgili olanlarına veya aktifleşmesi gereken tutarlar ise ilgili aktif hesaplarının borcuna kaydedilir. Dönem sonlarında “799- Üretim Maliyet Hesabı”, üretim işletmelerinde “151- Yarı Mamüller Üretim” ve “152- Mamüller” hesaplarına, hizmet işletmelerinde ise “622- Satılan Hizmet Maliyeti Hesabı”na devredilerek kapatılır. Ticaret işletmelerinde ise dönem boyunca gider çeşitleri hesabının borcuna kaydedilen tutarlar, dönem sonlarında fonksiyonlarına dönüştürülerek sonuç hesapları arasında yer alan 630,631,632 hesapları ile “66- Finansman Giderleri Grubu” ilgili hesabının borcuna, “798- Gider Çeşitleri Yansıtma Hesapları”nın alacağına yazılır. 798 ile 790-797 no.lu hesaplar dönem sonlarında karşılaştırılarak kapatılır. MUHASEBE SİSTEMİ UYGULAMA GENEL TEBLİĞİ SIRA NO: 4 Bilindiği üzere, 1 sıra No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği 01.01.1994 tarihinde yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğlerine göre tanzim ettikleri mali tablolarını ilk defa, 1994 yılına ait olup, 1995 yılında verilmesi gereken beyannamelere ekleyeceklerdir. 1 sıra No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile uygulamaya konulan Muhasebe Usul ve Esasları, işletmelerin faaliyet sonuçlarının sağlıklı ve güvenilir bir biçimde muhasebeleştirilmesi, mali tablolar aracılığıyla ilgililere sunulan bilgilerin tutarlılık ve mukayese edilebilirlik niteliklerini koruyarak gerçek durumu yansıtmasının sağlanması ve işletmelerde denetimin kolaylaştırılması amacını taşımaktadır. Sözkonusu düzenleme, vergi mevzuatı ve uygulamasından tamamen bağımsız olarak ve vergisel kaygılar ön planda tutulmaksızın hazırlanmıştır. Bu itibarla Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğlerinde vergi mevzuatına kıyasen farklılık gösteren düzenlemeler yer almaktadır. Vergi mevzuatına göre alacak ve borç senetlerinin reeskonta tabi tutulması mükellefin isteğine bırakılmasına rağmen, 1 sıra numaralı Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğine göre reeskont işlemlerinin zorunlu olması veya vergi mevzuatında kıdem tazminatları için karşılık ayrılması öngörülmemişken Tebliğde, kıdem tazminatları karşılığı hesabının kullanılmasının zorunluluğu bu çelişkilere örnek olarak verilebilir. Keza, alınan ya da verilen ileri tarihli çekler vergi uygulamasında normal çek olarak kabul edilirken, Muhasebe Sisteminde “özün önceliği kuralı” gereğince alacak ya da borç senedi olarak kabul edilmekte ve reeskonta tabi tutulmaktadır. Bu itibarla, Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğleri ile yapılan düzenlemeler, vergi mevzuatı ve uygulaması ile ilgili hiçbir hususu düzenlememekte veya değiştirmemektedir. Bu düzenlemeler sadece muhasebe sisteminin işleyişini açıklamaya yöneliktir. Mükelleflerin bu hususa özellikle dikkat etmeleri ve Tek Düzen Muhasebe Sisteminin bazen vergi mevzuatına aykırı hususları da içerdiğini gözden uzak tutmamaları gerekmektedir. Nitekim bu husus, 1 sıra No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinin, “V-YAPILAN DÜZENLEMENİN VERGİ MEVZUATI İLE İLİŞKİSİ VE YAPTIRIMI” başlıklı bölümünde “bu düzenleme kapsamında bulunan işletmeler, muhasebe sistemlerini bu Tebliğ ve ekinde öngörülen kurallara uygun olarak yürüteceklerdir. Ancak, vergiye tabi karın tesbiti aşamasında vergi kanunlarında yer alan özel hükümleri gözönünde bulundurmak zorundadırlar. Diğer bir anlatımla, bu düzenlemede yer alan kavram ve ilkeler ile mali tabloların düzenlenmesi ve sunulmasına ilişkin esaslar çerçevesinde düzenlenecek olan mali tabloların tekniği değiştirilmez olup; işletmeler söz konusu mali tablolardan hareketle vergiye tabi safi kazancın tesbitinde vergi mevzuatı uyarınca istenilen bilgileri sağlayacak şekilde gerekli düzenleme ve hesaplamaları yapacaklardır.” şeklinde ifade edilmiştir. Buna göre, muhasebe usul ve esasları dikkate alınarak tanzim edilecek mali tablolarda yer alacak “Dönem Kar’ı (Ticari Kar) veya Zarar’ı ile vergiye matrah olacak Kar (Mali Kar) veya Zarar arasında meydana gelecek fark, bilanço ya da gelir tablosu üzerinde giderilmeyecek, vergiye tabi safi kazanç, mükellefler tarafından mali tablolar dışında hesaplanacaktır. Bu düzenleme ve hesaplama işleminde mükelleflere kolaylık sağlamak amacıyla Bakanlığımızca, bilanço esasına göre defter tutan gelir vergisi mükellefleri için bir örneği de bu Tebliğe ekli “Bilanço Esasına Göre Defter Tutan Mükelleflere Ait Ticari Kardan Mali Kara Ulaşmak İçin Yapılan Hesaplamayı Gösteren Bildirim” geliştirilmiş ve basımı yapılarak yıllık gelir vergisi beyannameleriyle birlikte illere gönderilmiştir. Gelir vergisi mükellefleri, mali tablolarda yer alan ve Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğlerine (bundan böyle kısaca Muhasebe Sistemi) göre oluşacak Ticari Kar’dan Mali Kar’a ulaşmak için gerekli hesaplamaları bu Bildirim üzerinde yapacaklar ve yıllık gelir vergisi beyannamelerine ekleyeceklerdir. Bu bildirim, sadece bilanço usulüne göre defter tutan gelir vergisi mükellefleri tarafından doldurulacaktır. Bildirimin düzenlenmesine ilişkin açıklamalar aşağıda yer almış bulunmaktadır. A) BİLANÇO ESASINA GÖRE DEFTER TUTAN MÜKELLEFLERE AİT, TİCARİ KARDAN MALİ KARA ULAŞMAK İÇİN YAPILAN HESAPLAMAYI GÖSTEREN BİLDİRİM’İN DÜZENLENMESİNE İLİŞKİN AÇIKLAMALAR Bildirim, 3 ana bölümden oluşmaktadır. Birinci Bölüm, gelir tablosunun “Dönem Kar’ı veya Zarar’ı” kısmında yer alan tutarlara tahsis edilmiştir. Bir başka anlatımla, bu bölüme 690- Dönem Karı veya Zararı hesabının bakiyesi kaydedilecektir. Bu bölüm bildirimde 1 rakamı ile kodlanmıştır. Mükellefler gelir tablosundaki Dönem Kar’ını veya Zarar’ını bu bölümdeki ilgili sütuna aktaracaklardır. İkinci Bölüm, 1 ve 2 rakamları ile kodlanan alanlar arasındaki “Ticari Kara İlave Edilecek Gider ve İndirimler” bölümüdür. Bu Bölüme, Muhasebe Sistemine göre gider veya indirim olarak Ticari Kar’ın tesbitinde dikkate alınan ancak, vergi kanunlarına göre gider ya da indirim olarak kabul edilmeyen ve bu nedenle Ticari Kar’a ilave edilmesi gereken gider ve indirimler kaydedilecektir. Üçüncü Bölüm ise, 2 ve 3 rakamları ile kodlanan alanlar arasındaki “Ticari Kar’dan İndirilecek Kazanç ve İratlar” bölümüdür. Bu Bölüme, Muhasebe Sistemi gereğince Ticari Kar’ın içinde yer alan ancak, vergi mevzuatına göre vergiden istisna edilen kazanç ve iratlar yazılacaktır. Bu Bölümde yer alan kalemler Mali Kar’ın tesbitinde, Ticari Kar’dan indirilmesi gereken kalemlerdir. 2 rakamı ile kodlanan alana, “Ticari Kar’a İlave Edilecek Gider ve İndirimler” bölümünde (bundan böyle kısaca İkinci Bölüm) yer alan kalemlerin toplamı, 3 rakamı ile kodlanan alana ise “Ticari Kar’dan İndirilecek Kazanç ve İratlar” bölümünde (bundan böyle kısaca Üçüncü Bölüm) yer alan kalemlerin toplamı kaydedilecektir. Mükellefler sadece ihtiyaçları olan alanları dolduracaklar, kullanılmayan alanlar boş bırakılacaktır. B) BİLDİRİMİN BİRİNCİ BÖLÜMÜNÜN DOLDURULMASI Gelir tablosunda Dönem Kar’ı var ise, bu rakam Bildirimin Birinci Bölümündeki (+) işaretinin sağ tarafına, Dönem Zarar’ı var ise (-) işaretinin sağ tarafına kaydedilecektir. C) BİLDİRİMİN İKİNCİ BÖLÜMÜNÜN DOLDURULMASI 1- Satış İndirimleri Bildirimin İkinci Bölümünün “Satış İndirimleri” alanında yer alan “Satıştan İadeler” satırına, Muhasebe Sistemine göre 610- Satıştan İadeler Hesabına borç kaydedilen ve belgelendirilemediği için veya başka herhangi bir nedenle vergi mevzuatına göre satıştan iade olarak kabul edilmeyen tutarlar; “Satış İskontoları” satırına, 611- Satış İskontoları Hesabına borç kaydedilen ve vergi mevzuatına göre iskonto olarak kabul edilmeyen tutarlar; “Diğer İndirimler” satırına, 612- Diğer İndirimler Hesabına borç kaydedilen ve vergi mevzuatına göre indirim olarak kabul edilmeyen tutarlar kaydedilecektir. Bu satırlar, halen yürürlükte bulunan vergi mevzuatı gözönünde bulundurulduğunda fazla kullanım alanı olmayan sütunlar olarak karşımıza çıkabilecektir. Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğindeki temel yapıyı bozmamak ve teorik olarak, bu kalemlere ilişkin olarak vergi mevzuatı ile Muhasebe Sistemi arasında farklılıklar olabileceği gözönünde bulundurularak Bildirime dahil edilmişlerdir. Kaydedilecek bir tutar bulunmaması halinde diğer satırlarda olduğu gibi bu satırlar da boş bırakılacaktır. 2- Satışların Maliyeti “Satışların Maliyeti” alanında yer alan satırlara sırasıyla, 620 - Satılan Mamüller Maliyeti, 621 - Satılan Ticari Mallar Maliyeti, 622 - Satılan Hizmet Maliyeti ve 623 - Diğer Satışların Maliyeti hesaplarına borç kaydedilen ancak, vergi mevzuatına göre gider olarak kabul edilmeyen ve yukarıdaki maliyetlere yansıyan tutarlar kaydedilecektir. 3- Faaliyet Giderleri “Faaliyet Giderleri” alanında yer alan satırlara, yıl içinde 630 - Araştırma ve Geliştirme Giderleri, 631 - Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri ve 632 - Genel Yönetim Giderleri hesaplarına borç kaydedilen ancak, vergi mevzuatına göre gider olarak kabul edilmeyen tutarlar kaydedilecektir. 4- Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar “Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar” alanında yer alan satırlara, yıl içinde 653 - Komisyon Giderleri, 654 - Karşılık Giderleri, 655 - Menkul Kıymet Satış Zararları, 656 - Kambiyo Zararları, 657 - Reeskont Faiz Giderleri ve 659 - Diğer Gider ve Zararlar hesaplarına borç kaydedilen ancak, vergi mevzuatına göre gider olarak kabul edilmeyen tutarlar kaydedilecektir. Eğer bir mükellef, Muhasebe Sistemine göre 121 - Alacak Senetleri Hesabında kayıtlı alacaklarını reeskonta tabi tutarak hesaplanan reeskont miktarını, 657 - Reeskont Faiz Giderleri Hesabına kaydetmiş ve Vergi Usul Kanununun 281 inci maddesinin ikinci fıkrası hükmünden yararlanmak istemiyorsa, bu tutarın vergiye matrah olacak Kâr’ın tespitinde Ticari Kar’a ilave edilmesi gerektiği için bildirimin “Reeskont Faiz Giderleri” sütununa kaydedecektir. 5- Finansman Giderleri “Finansman Giderleri” alanında yer alan satırlara, 660 - Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri ve 661 - Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri hesaplarına borç kaydedilen tutarlardan vergi mevzuatına göre gider olarak kabul edilmeyenler aktarılacaktır. 6- Olağan Dışı Gider ve Zararlar Bildirimin “Olağan Dışı Gider ve Zararlar” alanında yer alan satırlara, 680 - Çalışmayan Kısım Gider ve Zararları, 681 - Önceki Dönem Gider ve Zararları ve 689 - Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar hesaplarına borç kaydedilen ancak, vergi mevzuatına göre gider olarak kabul edilmeyen tutarlar kaydedilecektir. D) BİLDİRİMİN ÜÇÜNCÜ BÖLÜMÜNÜN DOLDURULMASI 1- Brüt Satışlar Bildirimin Üçüncü Bölümünün “Brüt Satışlar” alanında yer alan satırlara, 600 - Yurtiçi Satışlar, 601 - Yurtdışı Satışlar ve 602 - Diğer Gelirler Hesabına alacak kaydedilen ancak, vergi mevzuatına göre vergiden istisna edilen tutarlar aktarılacaktır. Muhasebe Sisteminde, işletmenin ana faaliyet konusuyla ilgili gelir hesapları bu üç hesaptan oluşmaktadır. Bu itibarla, işletmelerin esas faaliyet konusu ile ilgili olarak elde ettikleri gelir ve hasılattan, vergi kanunlarına göre vergiden istisna edilenler ilgili sütuna kaydedilerek vergiye matrah olacak Kar’ın içinde yer almaması sağlanacaktır. 2- Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar “Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar” alanında yer alan satırlara, işletmenin esas faaliyet konusuyla ilgili olmadığı için 640-İştiraklerden Temettü Gelirleri, 641-Bağlı Ortaklıklardan Temettü Gelirleri, 642-Faiz Gelirleri, 643-Komisyon Gelirleri, 644-Konusu Kalmayan Karşılıklar, 645-Menkul Kıymet Satış Karları, 646-Kambiyo Karları, 647-Reeskont Faiz Gelirleri ve 649-Faaliyetle İlgili Diğer Gelir ve Karlar hesaplarına alacak kaydedilen tutarlardan, vergi mevzuatı uyarınca gelir vergisinden istisna edilenler kaydedilecektir. 3- Olağandışı Gelir ve Karlar “Olağandışı Gelir ve Karlar” alanında yer alan satırlara ise, 671-Önceki Dönem Gelir ve Karları ve 679-Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar hesaplarına alacak kaydedilen ancak, gelir vergisinden istisna edilen gelir ve kazançlar aktarılacaktır. Tebliğin önceki bölümlerinde de belirtildiği üzere halen yürürlükte bulunan Gelir Vergisi Kanunu dikkate alındığında, Gelir Vergisi Kanununun, 3946 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılan ancak geçici 38 inci maddesi ile 1.1.1994 tarihinden önce faaliyete geçen işletmeler için uygulaması devam eden mükerrer 20 maddesiyle istisna edilen kazançlar hariç, Bildirimin Üçüncü Bölümünde yer alan satırlara kaydedilecek bir tutar bulunmamaktadır. Sözkonusu bildirim belirli bir mantık çerçevesinde hazırlanmış ve bugün mevcut olmamakla birlikte, daha sonraki yıllarda Gelir Vergisinden istisna edilecek kazanç ve iratlar ortaya çıkabileceği düşüncesiyle Üçüncü Bölüm Bildirime dahil edilmiş bulunmaktadır. Bu itibarla Üçüncü Bölümün “Brüt Satışlar” alanında yer alan “Diğer Gelirler” satırı dışındaki satırlar, bilanço usulüne göre defter tutan gelir vergisi mükellefleri tarafından boş bırakılacaktır. E) TOPLAM ALANLARI Bildirimin İkinci Bölümündeki satırlar toplamı 2 rakamı ile kodlanan alana ve Üçüncü Bölümdeki satırlar toplamı da 3 rakamı ile kodlanan alana aktarılacaktır. 1, 2 ve 3 rakamları ile kodlanan alanların toplamı ise 4 numara ile kodlanan alana yazılacaktır. F) BİLDİRİMİN GELİR VERGİSİ MÜKELLEFLERİNCE DOLDURULMASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Gelir vergisi mükellefleri yukarıda belirtildiği üzere vergi kanunlarına göre gider olarak kabul edilmeyen harcamalarını, Bildirimin ilgili bölümüne kaydedeceklerdir. İşletme sahipleri adına tahakkuk eden Bağ-Kur primleri, işletmenin faaliyetiyle ilgili bir gider olmadığından bu tahakkuk ve ödemeler, Muhasebe Sisteminde yer alan hesaplara intikal ettirilmeyecektir. Ancak, ödenen Bağ-Kur primleri Gelir Vergisi Beyannamesindeki ilgili alanlara kaydedilecektir. Uygulanan yatırım indirimi tutarları da beyanname üzerinde yer alacağından bilanço ya da gelir tablosu hesaplarında gösterilmeyecektir. Gelir Vergisi Kanunun, 3946 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılan ancak geçici 38’inci madde ile 1.1.1994 tarihinden önce faaliyete geçen işletmeler için uygulaması devam eden mükerrer 20’nci maddesi ile istisna edilen kazançlar, Bildirimin Üçüncü Bölümünde yer alan “Diğer Gelirler” satırına yazılacaktır. Gelir Vergisi Kanununun 38 inci maddesine göre hesaplanan Maliyet Bedeli Artışı, Muhasebe Sisteminde dikkate alınacağı için hem Gelir Vergisi Beyannamesi hem de Bildirimde yer almayacaktır. Bilindiği üzere, Gelir Vergisi Kanununun 38 inci maddesine göre hesaplanan Maliyet Bedeli Artışları, Tek Düzen Hesap Planında Öz Kaynaklar ana hesap grubunun altında açılacak “524 - Maliyet Bedeli Artışları Fonu” hesabında izlenmektedir. G) KURUMLAR VERGİSİ MÜKELLEFLERİNİN DURUMU Bildirim kurumlar vergisi mükellefleri tarafından doldurulmayacaktır. Bu itibarla kurumlar vergisi mükellefleri gelir tablosunda yer alan “Dönem Kar’ı veya Zararı’nı” Ticari Kar veya Zarar olarak, Kurumlar Vergisi Beyannamesinin ilgili satırlarına aktaracak ve kanunen kabul edilmeyen giderler ile kurumlar vergisinden istisna edilen kazanç ve iratları beyanname üzerinde göstereceklerdir. H) TOPLAMLARIN KARŞILAŞTIRILMASI VE BEYANNAMEYE AKTARILMASI Bilanço usülüne göre defter tutan gelir vergisi mükellefleri Bildirimi, bu Tebliğin yukarıdaki bölümlerinde yer alan açıklamalara uygun olarak doldurduktan sonra Bildirimin 4 numaralı alanına kaydedilmesi gereken tutarı hesaplayacaklardır. Bunun için de 1, 2 ve 3 numaralı alanlarda bulunan rakamlar toplanacaktır. Toplama işlemi sırasında (-) ve (+) işaretlere özellikle dikkat edilecektir. Örneğin, yapılan işlemler sonucunda 1 numaralı alanda - 1.000.000 TL, 2 numaralı alanda +200.000 TL ve 3 numaralı alanda -100.000 TL kayıtlı bulunduğunu varsayalım. 4 numaralı alana kaydedilmesi gereken rakam (-1.000.000+200.000-100.000=) -900.000 TL olacaktır. Bildirimin 4 numaralı alanında yer alan tutar eğer (-) işaretli ise Gelir Vergisi Beyannamesinde 36-39, 47 ve 53-54 numaralı satırların “Zarar” alanlarına, 4 numaralı alanda yer alan tutar eğer (+) işaretli ise Gelir Vergisi Beyannamesinde yukarıda belirtilen satırların “Kar” alanlarına kaydedilecektir. I) MUHASEBE STANDARTLARI Bu Tebliğin Giriş kısmında, vergi mevzuatına göre kabul edilmeyen bazı gider ve indirimlerin, Muhasebe Sisteminde zorunlu gider ve indirim olarak kaydedileceği belirtilmiş; ileri tarihli çeklerin reeskonta tabi tutulması ile kıdem tazminatları için karşılık ayrılması buna örnek olarak verilmişti. Bakanlığımızca şu ana kadar muhasebe standartlarının yayımlanmamış olması nedeniyle mükelleflerimizin, örneğin, reeskont işlemlerinde hangi iskonto oranının dikkate alınacağı veya kıdem tazminatı karşılığının nasıl hesaplanacağı konuları ve benzeri hususlarda tereddütleri olduğu bilinmektedir. Her ne kadar 1 sıra numaralı Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinde yer almayan konularda daha sonra yayımlanacak muhasebe standartlarına, yoksa muhasebe kavramlarına uygun olarak öncelikle, işletmenin içinde bulunduğu sektörde söz konusu işletme büyüklüğü için yaygın olarak kullanılan, bunun da uygulanmadığı hallerde uluslararası standartlarda benimsenen esaslara uyulacağı belirtilmiş ise de, uygulamanın yeni ve mükelleflerimizin uygulamaya yeterince nüfuz edememeleri nedeniyle, 1994 hesap dönemi ile ilgili olarak kıdem tazminatı karşılığı ayrılması, ileri tarihli çeklerle alacak ve borç senetlerinin reeskonta tabi tutulması ve benzeri hususlarda zorunluluk aranmayacaktır. Tebliğ olunur. BİLANÇO ESASINA GÖRE DEFTER TUTAN MÜKELLEFLERE AİT TİCARİ KÂRDAN MALI KÂRA ULAŞMAK İÇİN YAPILAN HESAPLAMAYI GÖSTEREN BİLDİRİM (*) Bu mali kâr veya zarar, gelir vergisi mükelleflerinden bilanço esasına göre defter tutanlarca, yıllık gelir vergisi beyannamesinin ticari, zirai ve mesleki kazançlara ilişkin bildirimlerinin ilgili satırlarına aktarılacaktır. Mükellefin : Adı - Soyadı (Unvanı) : ......................................... Tarih : .../.../199.. Bağlı Olduğu Vergi Dairesi : .................................................... İmzası: Sicil No. : ................................................................................. MUHASEBE SİSTEMİ UYGULAMA GENEL TEBLİĞİ SIRA NO: 5 Bilindiği üzere, 26/12/1992 tarih ve 21447 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 1 Seri Numaralı Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nde yer alan düzenlemelere açıklık getirmek ve Tebliğin uygulanmasında ortaya çıkan problemleri çözüme kavuşturmak amacıyla düzenlenen ve 18/9/1994 tarih ve 22055 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 3 Seri Numaralı Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile, Bakanlığımıza intikal eden olaylardan yukarıda sözü edilen tebliğler uyarınca düzenlenmesi ve sunulması gereken mali tablolarla ilgili olarak yapılacak işlemlerde bazı tereddütlerin bulunduğu anlaşılmıştır. Bu itibarla, Nisan/1995 ayı içinde ödevlilerce verilecek Kurumlar Vergisi beyannameleri ile ilgili olarak aşağıda belirtilen hususlar gözönünde bulundurulacaktır. 1- Bir önceki yıl aktif toplamı 25 milyar lirayı veya net satışları toplamı 50 milyar lirayı aşan kurumlar vergisi mükellefleri ek mali tablolarını kurumlar vergisi beyannamelerine ekleyeceklerdir. 2- Temel mali tabloların (bilanço ve gelir tablosu) “Cari Dönem” sütunları yanında “Önceki Dönem” sütunları da mükellefler tarafından doldurulacaktır. 3- Ek mali tabloları (Satışların Maliyeti Tablosu, Fon Akım Tablosu, Nakit Akım Tablosu, Kâr Dağıtım Tablosu, Yıllara İlişkin Özkaynaklar Değişim Tablosu) düzenlemek zorunda bulunan mükelleflerin ek mali tablolarda yer alan “Önceki Dönem” sütunlarını doldurmaları zorunluluğu bulunmamaktadır. - Tebliğ olunur. MUHASEBE SİSTEMİ UYGULAMA GENEL TEBLİĞİ SIRA NO: 6 (7.3.1996 Tarih ve 22573 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.) Bilindiği üzere, 18/09/1994 tarih ve 22055 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 3 sıra numaralı Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile ek mali tabloları düzenlemek zorunda olan işletmelerin belirlenmesinde, aktif toplamı ve net satışları toplamının belirli bir rakamı aşması kriteri getirilmiş ve 5 sıra numaralı Genel Tebliğ ile de 1994 yılı aktif toplamları 25 milyar lirayı veya net satışları toplamı 50 milyar lirayı aşan mükelleflerin düzenleyecekleri ek mali tablolarını 1995 yılında verecekleri beyannamelerine eklemeleri gerektiği belirtilmiştir. 1995 yılına ilişkin olup 1996 yılında verilecek beyannamelere eklenecek ek mali tablolara uygulanmak üzere yukarıda belirtilen rakamlar sırasıyla 200 milyar ve 500 milyar liraya yükseltilmiş bulunmaktadır. Buna göre, 1995 yılı aktif toplamı 200 milyar lirayı veya net satışları toplamı 500 milyar lirayı aşan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri 1995 yılına ait ve 1996 yılının Mart veya Nisan ayında verilecek gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerine ek mali tablolardan Satışların Maliyeti Tablosu, Nakit Akım Tablosu ve Kar Dağıtım Tablolarını ekleyeceklerdir. Yukarıda rakamlar aşılmış olsa dahi Fon Akım Tablosu ve Yıllara İlişkin Özkaynaklar Değişim Tablosunun beyannamelere eklenmesine gerek bulunmamaktadır. Kurumlar vergisi mükelleflerince, konsolide edilmiş bilanço ve gelir tablosunda yer alan aktif toplamı ve net satış toplamı rakamları dikkate alınacaktır. Tamamı kendilerine ait birden fazla işletmesi bulunan gelir vergisi mükellefleri konsolide edilmiş bilanço ve gelir tablosunda yer alan aktif ve net satış toplamlarının 200 milyar lirayı veya 500 milyar lirayı aşması halinde ek mali tablolarını beyannamelerine ekleyeceklerdir. 200 milyar liralık aktif ile 500 milyar liralık net satış toplamının hesabında adi şirketler, adi komandit şirketler ve kollektif şirketler müstakil olarak dikkate alınacaktır. Diğer taraftan, 4 sıra numaralı Genel Tebliğle, Bakanlığımızca muhasebe standartlarının yayınlanmamış olması nedeniyle, Tek Düzen Muhasebe Sistemi çerçevesinde ileri tarihli çekler dahil borç ve alacak senetlerinin reeskonta tabi tutulması, kıdem tazminatı karşılığı ayrılması ve benzeri hususlarda 1994 hesap dönemiyle ilgili olarak zorunluluk aranmayacağı belirtilmiştir. Sözkonusu hususlarla ilgili muhasebe standartları Bakanlığımızca yayımlanana kadar ihtiyari uygulamaya devam edilecektir. Buna göre, muhasebe standartları yürürlüğe girinceye kadar mükelleflerin Tek Düzen Muhasebe Sistemi çerçevesinde ileri tarihli çekler ile alacak ve borç senetlerini reeskonta tabi tutmaları ve kıdem tazminatı için karşılık ayırmaları ihtiyaridir. Tebliğ olunur. MUHASEBE SİSTEMİ UYGULAMA GENEL TEBLİĞİ SIRA NO: 7 (21 Aralık 1996 tarih ve 22854 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.) Bilindiği üzere, 18/09/1994 tarih ve 22055 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 3 sıra no.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile 7/A veya 7/B seçeneğini uygulamak zorunda olan işletmelerin tespitinde aktif toplamı ve net satışları toplamının belirli bir rakamı aşması kriteri geliştirilmiş ve bir önceki yıl aktif toplamı 25 milyar lirayı veya net satışlar toplamı 50 milyar lirayı aşan üretim ve hizmet işletmelerinin zorunlu olarak 7/A seçeneğini uygulayacakları, 07/03/1996 tarih ve 22573 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6 sıra No.lu Tebliğ ile de 1995 yılı aktif toplamı 200 milyar lirayı veya net satışları toplamı 500 milyar lirayı aşan mükelleflerin temel mali tabloların yanısıra ek mali tabloları da düzenlemeleri gerektiği belirtilmiştir. 1996 yılında mali tablolarda enflasyondan kaynaklanan artışlar dikkate alınarak yukarıdaki 25, 50, 200 ve 500 milyar liralık rakamlar sırasıyla 50, 100, 300 ve 750 milyar liraya yükseltilmiştir. Buna göre, 1996 yılı aktif toplamı 50 milyar veya net satışlar toplamı 100 milyar lirayı aşan üretim ve hizmet işletmeleri 1997 yılına ait muhasebe işlemlerini 7/A seçeneğindeki hesapları gözönünde bulundurarak ye-rine getireceklerdir. Diğer taraftan, 1996 yılı aktif toplamı 300 milyar veya net satışlar toplamı 750 milyar lirayı aşan mükellefler 1996 yılına ilişkin olup, 1997 yılında verecekleri beyannamelerine Satışların Maliyet Tablosu, Nakit Akım Tablosu ve Kâr Dağıtım Tablosunu da ekleyeceklerdir. Tebliğ olunur. MUHASEBE SİSTEMİ UYGULAMA GENEL TEBLİĞİ SIRA NO : 8 (28.04.1998 Tarih ve 23326 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.) Bilindiği üzere, 18/09/1994 tarih ve 22055 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 3 Sıra Numaralı Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile aktif toplamı ve net satışları toplamı belirli tutarı aşan mükelleflerin ek mali tabloları düzenlemek zorunda oldukları belirtilmiştir. 7 sıra nolu Genel Tebliğ ile ek mali tabloların düzenlenmesine ilişkin tutarlar yeniden belirlenmişti. Buna göre, aktif toplamı 300 milyar veya net satışlar toplamı 750 milyar lirayı aşan mükelleflerin temel mali tabloların yanısıra ek mali tabloları da düzenlemeleri ve verecekleri yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamelerine ek mali tablolardan “Satışların Maliyeti Tablosu”, “Nakit Akım Tablosu” ve “Kar Dağıtım Tablosu”nu eklemeleri gerekmekteydi. Konunun Bakanlığımızca yeniden değerlendirilmesinde, ek mali tabloları düzenlemek zorunda olan mükelleflerin 1998 yılından itibaren verecekleri yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamelerine ek mali tablolardan sadece “Kar Dağıtım Tablosu”nu eklemeleri yeterli bulunmuştur. Bu nedenle, 1998 yılında verilecek beyannamelere “Satışların Maliyeti Tablosu” ve “Nakit Akım Tablosu”nun eklenmesine gerek bulunmamaktadır. Dolayısıyla, 1997 yılı aktif toplamı 300 milyar veya net satışlar toplamı 750 milyar lirayı aşan mükelleflerin temel mali tabloların yanısıra ek mali tabloları da düzenlemeleri ve bu tablolardan “Kar Dağıtım Tablosu”nu 1998 yılında verecekleri yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamesine eklemeleri gerekmektedir. Tebliğ olunur.